Laten we eens kijken hoe krachtig je geest is. Laten we je geest eens vergelijken met het krachtigste door mensen gemaakte apparaat ooit. De computer.   

De gemiddelde computer kan meer dan 250000 duizend foto’s, duizenden video’s en muziek en nog heel veel meer informatie bevatten. Tegenwoordig slaan we dit op, op een stickje dat niet groter is dan je vinger.

Als we dit vergelijken met je brein dan zijn daar nu per seconde zoveel bewerkingen gaande, zonder dat je het bewust bent en weet ervan hebt. Het bewustzijn is in staat om maximaal 60 bits per seconde te verwerken, terwijl het onderbewuste maar liefst 11,2 miljoen bits per seconde kan verwerken. Om je een idee te geven van de orde van grootte van het aantal bits: één letter staat voor 5 bits. We kunnen onbewust dus zo’n 200.000 keer meer verwerken dan bewust.

Je hart klopt om je in leven te houden, je beveelt het niet bewust om te kloppen.

Je maag verteert je voedsel zonder dat jij daar iets voor hoeft te doen.  Je hersenen verwerken informatie, je nieren zuiveren het bloed.  Per seconde worden er miljoenen cellen in je lichaam vernieuwd.

Wat zorgt ervoor dat dit gebeurt?

Dit gebeurt door en in het onderbewustzijn en niet door je bewustzijn. 

Je onderbewustzijn is je krachtpatser.

Je onderbewustzijn gebruik je bij het verwerken van grote hoeveelheden informatie, maar ook bij gedachtes, emoties, (irrationele) overtuigingen, intuïtie, creativiteit, verbeelding, inspiratie, herinneringen en het bevat een enorme hoeveelheid opgeslagen kennis. Tijdens je slaap is het bewustzijn volledig uitgeschakeld.

Het bewuste brein gebruik je bij praten, logisch denken, analyseren, beslissingen overdenken en bijvoorbeeld plannen. Het kan kleine hoeveelheden informatie verwerken, heeft een vrije wil en kan er tot op zekere hoogte voor kiezen om het onderbewustzijn te overstemmen. Ook kan het bewuste maar één ding tegelijk.

Deze krachtpatser, je onderbewustzijn heeft echter een limiet. Het kan een ding helemaal niet doen.

Wat is dit?

Het kan helaas geen onderscheid maken tussen een echte gebeurtenis of iets waar je alleen maar aan denkt. Dit fenomeen is precies datgene waarmee je de goede en plezierige dingen in je leven aantrekt of je hele gezondheid, fysiek of mentaal, naar de knoppen laat gaan door bijvoorbeeld in angst te leven.

Wat gebeurt er als je een nachtmerrie hebt?

Je wordt wakker, je hart bonst, je zweet en je bent angstig.

De nachtmerrie bestond in je hoofd, je was niet echt in gevaar.

Maar je verstand (Je bewustzijn) wist dit niet. Je lichaam reageerde fysiologisch net alsof het echt gebeurde. 

Er zijn diverse studies gedaan naar het Placebo-effect. Wist je dat er ook een Nocebo effect is?

Nocebo komt van het latijn en betekent letterlijk “ik zal schaden”. Hoewel de term ‘nocebo’ voor het eerst gebruikt is door Walter Kennedy in 1961 kreeg de term pas ruimere bekendheid sinds de jaren 1990. Voor die tijd werd uitsluitend gesproken over placebo.

Het Nocebo effect is een negatief verwachtingseffect en de tegenhanger van het positieve verwachtingseffect dat bekend is als het placebo-effect. Populair gezegd: ‘Angst maakt ziek’. Iemand met autoriteit kan door een ongunstige diagnose te stellen (per abuis of niet) een negatieve verwachting wekken.[1] Als er bovendien een onzeker klimaat is, zal deze diagnose sneller worden aangenomen. Bij onzekere, suggestibele mensen zal het effect groter zijn. Je zelfgenezend vermogen kan ernstig verzwakken door deze negatieve invloeden.[2]

Kijk hier 13 feiten over je onderbewustzijn om de werking van het Nocebo effect beter te gaan begrijpen. 

Wist je dat slechts 2% tot 5% van wat je doet bewust is? En dat 95% van alles wat je doet onbewust is? Het onbewuste bepaalt voor 95% jouw handelen en is de filter waardoor je jouw werkelijkheid/ realiteit waarneemt.

We hechten in het westen veel waarde aan ratio en het rationeel analyseren en nemen van beslissingen. Terwijl juist het onderbewustzijn enorm krachtig is en het meeste ‘aankan’.

Samengevat betekent dit, dat als je je bewustzijn gebruikt, je slechts het puntje van de ijsberg gebruikt. Terwijl je een enorme intuïtie hebt doe je daar vaak veel te weinig mee of durft er niet op te vertrouwen.

Bewuste en onbewuste mentale processen hebben elk hun eigen sterke kanten. Ze zijn allebei goed op hun eigen terrein. Ze werken samen en kunnen allebei zowel oorzaak als gevolg zijn. Bewuste ervaringen kunnen uiteindelijk voortvloeien in onbewuste invloeden, zoals bijvoorbeeld het geval is bij het ontstaan van overtuigingen.

De belangrijkste veroorzakende factor van het nocebo effect is dat we dagelijks blootgesteld worden aan negatieve informatie. Want wat voedt je onderbewustzijn?

Alles wat je van de buitenwereld op je afkrijgt.

Wat ik nu zie in het geval van de Corona pandemie worden we dagelijks geconfronteerd met nieuws over cijfers over ziekenhuisopnames, dodenaantallen, angst voor besmettingen of economische rampscenario’s die doorgaans veel prominenter in beeld zijn dan alle aandacht voor bijvoorbeeld saamhorigheid en veerkracht in de maatschappij.

Evolutionair gezien geef je prioriteit aan deze negatieve informatie en onthoud je juist negatieve informatie veel beter dan positieve. Veel mensen kennen dit van persoonlijke feedback waarbij je alleen net het ene kritiekpuntje kon onthouden en niet de tientallen complimenten die je mogelijk ook mocht ontvangen. Bij dit soort negatieve feedback reageer je onbewust met een stressreactie van verhoogde alertheid en wordt je vlucht en vecht response gereactiveerd.

Bij een opeenstapeling van stressvolle gebeurtenissen over een langere periode, zoals tijdens de huidige Corona crisis, vermindert de natuurlijke weerstand en spelen ook de eerdere ervaringen en oude conditioneringen een grote rol. Zo is iemand die, bijvoorbeeld als kind, al eerdere traumatische ervaringen in het ziekenhuis heeft meegemaakt, of die zijn leven lang al smetvrees heeft en bang is voor virussen, vanzelfsprekend extra vatbaar voor de angst om hetzelfde virus ook te krijgen.

Dit hoeven ook niet altijd eigen ervaringen te zijn. Model gedrag maakt dat we dit ook leren van onze omgeving. Enkel het zien van anderen die deze ervaringen hebben, kan leiden tot juist dezelfde nocebo effecten. Uit langlopende epidemiologische studies weten we ook dat sociaal isolement een risicofactor is voor meer morbiditeit en mortaliteit.

Door de quarantainemaatregelen is een groot deel van de bevolking in een sociaal isolement terecht gekomen. Zonder sociale steun zijn de meeste mensen gevoeliger voor klachten zoals angsten en depressieve gevoelens. Dit is een vruchtbare bodem voor stress-gerelateerde klachten die het nocebo effect kunnen versterken. Uit onderzoek weten we bijvoorbeeld dat studenten gedurende tentamenperiodes veel vatbaarder zijn voor virussen maar ook hun wonden slechter genezen dan tijdens vakantieperiodes.

Wat kan jij eraan gaan doen als je voelt dat dit NOCEBO effect in jou en je omgeving  gaande is?

  1. Informeer jezelf en anderen over dit effect. Ik merkte in mijn praktijk dat enkel een uitleg over het fenomeen van het nocebo effect tot klachtenvermindering bij mensen leidde die de afgelopen tijd last hadden van niet nader te kunnen verklaren klachten. De uitleg over het nocebo effect kan je bijvoorbeeld helpen om te leren begrijpen dat je niet elk signaal van je lichaam of geest als waarschuwingssignaal hoeven te interpreteren dat er iets mis is met je lichaam of je geest.
  2. Vertaal negatieve berichten en informatiestromen naar neutrale of positieve informatie. Het nocebo effect komt vaak tot stand op grond van negatieve triggers in je omgeving, bijvoorbeeld woordgebruik of taal in je omgeving van, familieleden of vrienden, of bijvoorbeeld het lezen van een bericht, of het luisteren naar dagelijkse media met veel slecht nieuwsberichten. Het vinden van een goede balans is hierin vanzelfsprekend soms delicaat. Echter, je vergeet vaak hoe eenvoudig je een boodschap kan aanpassen om het nocebo effect te voorkomen, bijvoorbeeld door te benadrukken dat je lichaam en geest over een enorme veerkracht beschikken en je lichaam weet hoe het met ziekte moet omgaan. Je hebt een ingenieus immuunsysteem gekregen bij je geboorte dat indringers als virussen en bacteriën aankan.
  3. Creëer positieve ervaringen en zorg voor positieve input van anderen  Juist in een periode waarin zich in de omgeving veel negatieve ervaringen opstapelen en je moet wennen aan een nieuwe, veel beperktere werkelijkheid, is het van belang om daar positieve informatie tegenover te zetten. Dit kan door de aard van de informatie aan te passen. Zo blijkt bijvoorbeeld de uitspraak dat 90% van de mensen wel goed opknappen en geen restverschijnsel hebben als veel minder bedreigend en stressvol te worden ervaren dan te benadrukken dat 10% van de mensen last van klachten kreeg.
  4. Zorg voor het positief stimuleren van een gezonde leefstijl Een gezonde geest zit in een gezond lichaam. Juist het feit dat je weet dat je lichaam ook minder afweer heeft in tijden van stress, maakt het extra belangrijk om te zorgen voor een zo gezond mogelijke leefstijl en jezelf met een positieve boodschap aan te zetten tot gezond gedrag, bijvoorbeeld door juist de positieve effecten van een gezonde leefstijl te benadrukken.

Laten we vanaf nu samen ervoor zorgen dat we ook met deze gevolgen van het Corona virus rekening houden en het Nocebo effect zo veel mogelijk voorkomen. Dat is zorgen voor elkaar, onze kinderen, onze kwetsbaren en onze samenleving.