Wist jij dat traumatiserende gebeurtenissen worden opgeslagen als impliciete emotionele en fysieke toestanden en niet in de vorm van een chronologisch verhaal? Er vindt een overlevingsgerichte adaptieve respons plaats op de traumatiserende gebeurtenissen of omgeving en deze respons maakt een splitsing van de linker en rechter hersenhelft mogelijk. Hierdoor kan je het besef dat je getraumatiseerd bent verwerpen en kan je door blijven functioneren alsof er niets is gebeurd. Om je te kunnen aanpassen is dan een splitsing van het zelf en de identiteit noodzakelijk waardoor je binnenwereld in een slagveld kan veranderen. Er treedt een innerlijke fragmentatie op.

In mijn boek: Wijsheid van Trauma, beschrijf ik dit aan de hand van het voorbeeld van de man (Prot) die beweerde dat hij van K- Pax kwam. K-Pax is een Duits/Amerikaanse dramafilm uit 2001 van de regisseur Ian Softley. De film is gebaseerd op het gelijknamige boek van Gene Brewer die de film ook mee geproduceerd heeft. De film kwam in april 2002 in Nederland uit. Op een dag treft de politie van New York op straat een man aan die zegt Prot te heten en beweert dat hij afkomstig is van de planeet K-PAX. Hij wordt doorgestuurd naar het psychiatrisch ziekenhuis en komt daar onder behandeling bij Mark Powell. Deze raakt behoorlijk geïntrigeerd door de nieuwe patiënt.

Mark Powell begint echter het idee te krijgen dat Prot het slachtoffer is geworden van een zeer traumatische ervaring in het verleden. Door Prot onder hypnose te brengen, probeert hij hem uit te horen over zijn verleden. Hoewel Prot ook onder hypnose zijn rol goed volhoudt, weet Powell toch een aantal zaken te weten te komen. Prot blijkt vroeger een vriend op aarde te hebben gehad, die al op jonge leeftijd zijn vader verloor. Vanaf die gebeurtenis kwam Prot voortaan altijd langs als die vriend het moeilijk had, om hem te steunen. Hoewel Prot weigert de naam van deze vriend te vertellen komt Mark door naspeuren van de summiere aanwijzingen die Prot wel geeft achter het trieste verhaal van ene Robert Porter, die na moord op zijn vrouw en pasgeboren kind zichzelf schijnbaar in de langs zijn huis lopende rivier verdronk. Zijn lijk werd echter nooit gevonden.

Om afstand te nemen van overweldigende gebeurtenissen en je gevoel van een ‘goed-ik’ te kunnen behouden verwerpen we soms de persoonlijkheidstoestanden waarvoor we ons schamen, die ons intimideren of die ons angstig en onveilig doen voelen. Het vermogen om twee parallelle reeksen ervaringen op te slaan in één brein en lichaam werd al onderzocht in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw. Het werd het split brain onderzoek genoemd. (Gazzaniga 1985) Neurologisch onderzoek met hersenscans tussen 1990 en nu ondersteunen deze hypothese.

Ik had zelf ook nooit een chronologisch overzicht van wat er met mij was gebeurd en ik was wel al mijn hele leven kwetsbaar voor een ongevraagde activering van trauma gerelateerde gevoelens en lichaamsherinneringen. Ik had een scala van symptomen en reacties zonder een context om ze als herinnering te kunnen identificeren. Toch functioneerde ik ook door en volgde een studie, werkte, had een relatie en kreeg kinderen.

Angst, depressie, schaamte, weinig gevoel van eigenwaarde, eenzaamheid, vervreemding, problemen met woede en impulsiviteit, een chronische verwachting van gevaar, overmatige waakzaamheid, zelfhaat, hopeloosheid, verlatingsangst, gevoelloosheid en ontkoppeling van de eigen emoties of een strijd tegen een verslaving, eetstoornissen, doodswensen of zelfs een besluit om te sterven is altijd de levende erfenis van je verleden. 

De breedst aanvaarde praktijk binnen de psychotherapie met betrekking tot trauma is sinds Freud tot aan de dag van vandaag (Rothschild 2017) gesprekstherapie. Men dacht dat ontbrekend inzicht in de traumatiserende gebeurtenissen de emotionele reactiviteit voortbrengt. Dit leidt echter niet tot een verwerking van je traumatische verleden, maar zorgt er in een therapie juist voor dat je overspoeld wordt door overweldigende en impliciete herinneringen en traumatische responsen(van der Kolk 2014).

Ik weet inmiddels uit eigen ervaring dat het in het helen van trauma moet gaan over de effecten van ons traumatische verleden. Helemaal niet om de specifieke gebeurtenissen. Als je herinneringen hebt aan verschrikkelijke voorvallen is het vermogen om die herinneringen te verdragen een minder belangrijk doel dan het gevoel van veiligheid te ervaren in het hier en nu. Het vermogen om mijzelf gerust te kunnen stellen dat, als ik een bonkend hart en zwetende handen heb op een feestje waar ik niemand goed ken en tegen mijzelf te kunnen zeggen dat dit een getriggerde respons is en niet een signaal dat ik nu echt in gevaar ben en het te kunnen zien als een emotionele herinnering uit mijn verleden van een deel van mij dat ooit te jong was om mijzelf te beschermen in een groep is zo een voorbeeld.

Trauma gerelateerde stoornissen zijn geen stoornissen van gebeurtenissen maar stoornissen van lichaam, brein en ons zenuwstelsel en intrinsiek adaptief en daardoor weten we nu dat de traumatische responsen een poging tot aanpassing zijn op waarop iemand zich lichamelijk of mentaal heeft aangepast aan een ‘gevaarlijke’ omgeving, verzorger, ouder, situatie.  Elk symptoom is ooit een ingenieuze oplossing van het lichaam geweest om een schijn van veiligheid te bieden aan het bedreigde zich ontwikkelende kind of de bedreigde volwassene.

Omdat het lichaam het zich nog wel herinnert zal het de overlevingsstrategieën blijven volhouden, tot het lichaam vrij wordt gemaakt van het trauma door in een veilige omgeving, in kleine stappen het trauma een plek te geven.

Overlevingsstrategieën kunnen heel verschillend zijn. Het kan zijn dat je je lichaam minder bent gaan voelen, dat je vooral in je hoofd bent gaan leven en je het leven vooral analyserend en rationaliserend benadert, het kan zijn dat je je emoties niet zo voelt of dat je gemakkelijk vertrekt uit de realiteit. Dit zijn vaak onbewuste processen.

Fysiek kan het zich uiten in te veel spanning in je spieren, of juist een gevoel van weinig spierkracht, een oppervlakkige ademhaling, weinig gronding, weinig stroming van energie in het lichaam, vermoeidheid….

Of specifiek in het ontwikkelen van syndromen, zoals migraine (in het zenuwstelsel), prikkelbare darm syndroom (in de organen), fibromyalgie (in de spieren), allergieën (in de huid).

Tijdens de workshops wordt gebruik gemaakt van de volgende lichaamsgerichte interventies:

  • aandacht naar het lichaam brengen
  • aanraking en massage
  • lichaamswerk
  • adem en beweging
  • meditatie
  • zelfonderzoek
  • rituelen\Dans
  • Compassionate Inquiry